1. CHRZESCIJAŃSTWO - 33%
**
**Jest to objawiona religia monoteistyczna i rodzina związków wyznaniowych głoszących nauczanie o Jezusie Chrystusie, jego męczeńskiej śmierci i zmartwychwstaniu. Dokładne granice chrześcijaństwa są kwestią sporną, nie wszyscy zaliczają do wyznań chrześcijańskich Świadków Jehowy, Mormonów, arian oraz niektórych nowych ruchów religijnych, choć same te wyznania uważają się za chrześcijańskie. Szacunkowo oblicza się, że chrześcijaństwo wyznaje około 30% ludności świata (1,8 miliardów).
W tym: około 970 milionów to katolicy, 300-450 milionów - protestanci,
150 milionów - prawosławni, 60 milionów - anglikanie i 30 milionów wyznawców Kościołów wschodnich – niechalcedońskich.
Chrześcijaństwo jest religią monoteistyczną: zakłada wiarę w jednego Boga choć większość wyznań podziela dogmat trynitarny i głosi, że Bóg istnieje w trzech osobach Trójcy Świętej jako Bóg Ojciec, Syn Boży (Chrystus) i Duch Święty. Chrześcijanie wielu wyznań (zwłaszcza katolicy i prawosławni) czczą także Maryję - matkę Jezusa jako "Matkę Bożą", świętych i aniołów, co według krytyków tych wyznań zbliża je do henoteizmu.
Podział wyznań chrześcijańskich:
-katolicyzm
-rzymski katolicyzm
-katolicyzm rytów wschodnich (w tym grekokatolicyzm)
-starokatolicyzm (w tym polskokatolicyzm i mariawityzm)
-prawosławie (w tym staroobrzędowcy)
-kościoły wschodnie
-nestorianizm
-chrześcijaństwo koptyjskie
-chrześcijaństwo ormiańskie
-protestantyzm i wyznania tradycji protestanckiej
-luteranizm
-kalwinizm
-anglikanizm
-baptyzm
-zielonoświątkowcy
-metodyzm
-adwentyzm
-badacze Pisma Świętego
-mormonizm
-unitarianie (w tym bracia polscy)
Główne prawdy wiary
-Jest jeden Bóg.
-Bóg jest Sędzią sprawiedliwym, który za dobro wynagradza, a za zło karze.
-Są trzy Osoby Boskie: Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty.
-Syn Boży stał się człowiekiem i umarł na krzyżu dla naszego zbawienia.
-Dusza ludzka jest nieśmiertelna.
-Łaska Boska jest do zbawienia koniecznie potrzebna.
Siedem cnót w grzechów im przeciwnych
Pokora - pycha.
Hojność - chciwość.
Czystość - nieczystość.
Miłość - nienawiść.
Umiarkowanie - nieumiarkowanie.
Cierpliwość - gniew.
Gorliwość i pracowitość - lenistwo.
Osiem Błogosławieństw Chrystusa
-Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.
-Błogosławieni, którzy płaczą, albowiem oni będą pocieszeni.
-Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię.
-Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem oni będą
nasyceni.
-Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią.
-Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą.
-Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami
Bożymi.
-Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości, albowiem do nich należy królestwo niebieskie. Błogosławieni jesteście, gdy ludzie wam urągają i prześladują was, i gdy mówią kłamliwie wszystko złe na was z mego powodu. Cieszcie się i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w niebie
Dziesięć przykazań Bożych.
-Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną.
-Nie będziesz brał imienia Pana Boga nadaremno.
-Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.
-Czcij ojca swego i matkę swoją.
-Nie zabijaj.
-Nie cudzołóż.
-Nie kradnij.
-Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu.
-Nie pożądaj żony bliźniego swego.
-Nie pożądaj żadnej rzeczy bliźniego swego.
Pięć przykazań kościelnych
-Ustanowione przez Kościół dni święte święcić.
-W niedzielę i święta we Mszy świętej nabożnie uczestniczyć.
-Posty nakazane zachowywać.
-Przynajmniej raz w roku spowiadać się i w czasie Wielkanocy komunie św.
przyjmować.
-W czasach zakazanych zabaw hucznych nie urządzać.
Siedem Sakramentów świętych
Chrzest.
Bierzmowanie.
Eucharystia.
Pokuta.
Namaszczenie chorych.
Kapłaństwo.
Małżeństwo.
Trójca Święta -
Bóg religii chrześcijańskiej. Jest trójosobowy (Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty), jednak każda z tych osób jest tym samym, jednym Bogiem.
Bóg jest wszechmocny, wieczny i nieskończony. Poszczególne Osoby są tożsame co do natury i substancji (są jednym i tym samym Bogiem), ale są oddzielnymi osobami, różniącymi się pochodzeniem i wzajemnymi relacjami. Bóg Ojciec nie pochodzi od nikogo, Syn Boży został zrodzony przez Ojca, Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna (katolicyzm) lub tylko od Ojca (prawosławie).
Druga Osoba Trójcy - Syn Boży (Słowo Boże, Logos) - według religii chrześcijańskiej, dla zbawienia ludzkości wcieliła się w człowieka Jezusa Chrystusa i pozostaje z nim w unii hipostatycznej (Jezus jest zarówno prawdziwym Bogiem, jak i prawdziwym człowiekiem, ale jedną osobą).
a) Katolicyzm
(z gr. katholikos, powszechny) to jedno z głównych wyznań chrześcijańskich. Ma wyjątkowo silnie scentralizowaną strukturę. Głową Kościoła Katolickiego na Ziemi jest papież, uznawany za spadkobiercę Apostoła Piotra oraz przedstawiciela Jezusa na ziemi; wybierany po śmierci poprzednika w ogólnym zgromadzeniu kardynałów-elektorów, zwanym konklawe. Siedzibą papieża jest Watykan.
b) Prawosławie
Doktryna wschodnich kościołów chrześcijańskich - jednej z dwóch grup kościołów powstałych w wyniku rozłamu w kościele chrześcijańskim z 1054 roku (tzw. schizmy wschodniej). Choć w chrześcijaństwie już wcześniej pewne grupy podążały własną drogą, moment oddzielenia się od siebie katolicyzmu i prawosławia wyznacza ostateczny koniec "kościoła ogólnochrześcijańskiego".
Genezy prawosławia upatruje się w pogłębianiu różnic cywilizacyjnych między greckim Wschodem a łacińskim Zachodem oraz w walce o prymat w chrześcijaństwie, która we wczesnym średniowieczu zdominowała stosunki Rzymu z Konstantynopolem. Podział ten utrwalił się ostatecznie z upadkiem Bizancjum (1453).
Doktryna prawosławna opiera się na dekretach siedmiu pierwszych soborów powszechnych i przekazach ojców Kościoła. Nie uznaje pochodzenia Ducha świętego od Syna (tylko od Ojca), odrzuca też ideę odpustu, czyśćca oraz celibat niższego duchowieństwa. Prawosławie nie uznaje prymatu papieża i dopuszcza tylko jeden obrządek - grecki (bizantyjski). W prawosławiu duże znaczenie mają autonomiczne, podlegające biskupom klasztory.
c) Protestantyzm
szereg chrześcijańskich wyznań religijnych powstałych na skutek ruchów reformatorskich wewnątrz kościoła rzymskokatolickiego rozpoczętych w XVI wieku przez wystąpienie Marcina Lutra. Termin "protestantyzm" pochodzi od protestu złożonego przez luteran 6 księstw i 14 miast w 1529 roku przeciw uchwale zabraniającej przechodzenia na luteranizm.
Główną cechą wyznań protestanckich jest odrzucenie Tradycji przyjmowanej przez Kościół katolicki jako równorzędną z Pismem Świętym podstawę wiary (zasada "sola scriptura"), przyjęcie, że podstawą zbawienia jest wiara, a nie uczynki (zasada "sola fide"), odrzucenie odpustów, doktryny czyśćca, kultu maryjnego i świętych, celibatu księży, władzy papieskiej i liturgii w języku łacińskim. Dyskusje wśród teologów protestanckich dotyczyły m. in. znaczenia sakramentu eucharystii (realnego czy symbolicznego), predestynacji bądź udziału woli w zbawieniu (arminianizm czy kalwinizm), charakteru sakramentu chrztu (chrzest wiernych czy chrzest niemowląt), ustroju kościoła (episkopalizm, prezbiterianizm i kongregacjonizm). Spory te doprowadziły do wykrystalizowania się szeregu nurtów i różnorodności w łonie protestantyzmu
2. ISLAM - 22%
Jedna z trzech wielkich religii monoteistycznych.
Słowo islam tłumaczone jest w języku arabskim na ’poddanie się Bogu’. I była to początkowo religia arabska, jednak szybko rozprzestrzeniła się na różne kontynenty i rasy ludzkie. Obecnie ilość wyznawców islamu ocenia się na około 20% ludzi świata - głównie w Azji i Afryce; szacunkowe dane mówią nawet o ponad 1,2 miliarda ludzi.
Twórcą tej religii był Mahomet uznawany przez wyznawców za proroka. Religia sama w sobie wywodzi się z judaizmu i chrześcijaństwa.
Zasadnicze dewizy islamu to:
- jedność Boga
równość wiernych
braterstwo
sprawiedliwość społeczna
W islamie religia, moralność oraz prawo państwowe są ze sobą nierozerwalnie związane - prawo muzułmańskie jest totalitarne.
Bóg w islamie
On jest Allahem jedynym Allahem Wiekuistym! Nie zrodził nikogo ani też, nie został zrodzony, a nikt nie jest Jemu równy. (Koran)
Bóg jest wszechwiedzący, doskonały jest źródłem wszelkiej wiedzy i sprawiedliwości, posiada znajomość prawa doskonałego. Jest niepodobny do nikogo, i niczego nie można z nim porównywać (Islam zabrania przedstawiania go w jakiejkolwiek postaci).
Aby zostać muzułmaninem czyli ’poddanym Allahowi’, należy uwierzyć w jedność Allaha, uznać go za jedynego stwórcę, opiekuna; oraz spełniać kilka ustalonych PRAW, jak na przykład:sprawiedliwość (Bądźcie sprawiedliwi! To jest najbliższe Bogobojności!)
zakaz zabijania innych ludzi (Ktokolwiek zabija człowieka to tak, jakby zabił wszystkich ludzi.)
zakaz ciemiężenia kobiet, dzieci, ludzi starszych, rannych oraz chorych.
Są to prawa wprowadzone przez Allaha i żadne prawo ziemskie nie może go zmienić.
Każdego wyznawcę islamu obowiązuje pięć filarów wiary.
Należą do nich:Wyznanie wiary (شهادة, szahada) - Nie ma Boga oprócz Allaha, a Mahomet jest Jego prorokiem.
Modlitwa (صلاة, salat) - odprawiana pięć razy dziennie, z twarzą zwróconą w stronę Mekki.
Jałmużna (زكاة, zakat) - określoną część swych dochodów muzułmanin ma obowiązek oddawać biednym.
Post (صوم, saum) - w ciągu dziewiątego miesiąca roku muzułmańskiego (ramadanu), muzułmanie muszą powstrzymywać się od jedzenia i picia od wschodu do zachodu słońca.
Pielgrzymka do Mekki (حج, hadżdż) - muzułmanin musi ją odbyć przynajmniej raz w życiu, jeśli pozwala mu na to sytuacja materialna.
HINDUIZM – religia indyjska, kontynuacja braminizmu, powstała około V wieku p.n.e. Wyznaje wiarę w jednego Boga (monoteizm) w wielu postaciach, np. Wisznu czy Sziwy. Hinduizm jest zarazem politeistyczny w podwójnym sensie: istnieje nie tylko jedyny Bóg, który uobecniany jest w bożyszczach, lecz jest ich wielu – niektóre teksty mówią o 33 mln, co miało oznaczać ich nieskończoną ilość. Świętymi księgami są: Księgi Wedy i Księga Manu oraz eposy Ramajana i Mahabharata. Według wyznawców hinduizmu świat odradza się w kolejno po sobie następujących cyklach. Każdy człowiek w kolejnych swoich wcieleniach doskonali swój karman – co może trwać nawet tysiące lat – by w końcu uwolnić się z kołowrotu egzystencji.
Adoracja i kult bóstw odbywają się we wspaniałych świątyniach, a towarzyszą im złożone ceremonie prowadzone przez kapłanów – braminów.
Hinduizm określa także strukturę społeczną ze ściśle wydzielonymi kastami, a jej członkom nie wolno wykraczać poza granice kasty, co wpływa także na obyczajowość i życie codzienne. Hindusi darzą ogromnym szacunkiem swych przywódców religijnych i nauczycieli „guru”, a za ideały uważają celibat i ascetyzm (wyrzeczenie się przyjemności i luksusu).
W większości domów istnieje wydzielone miejsce kultu, gdzie członkowie rodziny, składają w ofierze pożywienie, kwiaty, gdzie palą kadzidła i świece. Wielu Hindusów pielgrzymuje też do głównych ośrodków religijnych (np. Varanagi), by zanurzyć się w świętych wodach Gangesu. Ciała zmarłych poddawane są tam kremacji, a prochy wrzucane do rzeki.
Zasadniczo za kulty hinduistyczne przyjmuje się te, które zgadzają się z następującymi tezami:
· Bogów jest nieskończenie wielu, są oni jednak wszyscy emanacjami (wcieleniami) Boga wszelkiego początku czyli Brahmy. Jakkolwiek sam Brahma jest wieczny, jego wcielenia ciągle rodzą się, giną i przekształcają w inne wcielenia.
· Wszystkie istoty żywe (a nie tylko ludzie) posiadają swoje indywidualne dusze, które substancjalnie nie różnią się między sobą. Dusza mrówki jest więc jakościowo taka sama jak dusza człowieka.
· Dusze uczestniczą w ciągłym i nieskończonym procesie reinkarnacji czyli przechodzenia po śmierci w inne ciało.
· Dusze i ciała tworzą swoistą hierarchię bytów. Za dobre uczynki dusze przesuwają się w każdym cyklu reinkarnacji w górę tej hierarchii, a za złe w dół.
· Na szczycie tej hierarchii możliwe jest przerwanie cyklu reinkarnacji poprzez stopienie własnej duszy bezpośrednio z Brahmą lub którymś z jego wcieleń, co jest ostatecznym celem każdego wyznawcy hinduizmu.
WYSTĘPOWANIE HINDUIZMU NA ŚWIECIE
Hinduizm jest narodową religią Indii (w Indiach i płd-wsch. Azji żyje 700 mln. wyznawców hinduizmu), ale ma swoich wyznawców również w Pakistanie, Bangladeszu, Sri Lance, Birmie, na wyspach Bali i Trynidad oraz niewielką ilość w innych krajach świata.
FILOZOFIA HINDUIZMU
Na ogół uważa się, że filozofia hinduizmu składa się z sześciu systemów, zwanych darśianami. Są to zatem: sankhja, joga, njaja, wajsieszika, mimansa i wedanta. Tradycyjnie przyjęło się łączyć te systemy w pary ze względu na pewne podobieństwa. Pierwszą parę tworzą sankhja i joga, drugą njaja i wajsieszika, trzecią wreszcie parę stanowią dwa systemy mimansy, tzn. purwa-mimansa, czyli mimansa właściwa oraz utara-mimansa, czyli wedanta.
Nie wszystkie te systemy powstały w tym samym czasie. Np. sankhja sięga wieku VI przed Chr. Prawie równie wiekowa jest joga, ale pozostałe darśiany powstały w II w. po Chr. Dla współczesnego hinduizmu największe znaczenie posiada wedanta oparta teoretycznie o filozofię upaniszad, czyli "koniec wed", bo takie jest właśnie znaczenie słowa wedanta. Duży jednak wpływ na poglądy wedanty wywarł Śankara, oraz Gaudapada, będący nauczycielem Gowindy, którego uczniem był Śankara.
HINDUIZM JAKO SYSTEM RELIGIJNY
Hinduizm to bardzo złożona religia, przyjmująca formy tak zróżnicowane, że w zasadzie można mówić o systemie wierzeń a nie o jednolitej religii.. Jego geneza to zapewne silne odczuwanie prze Hindusów zmienności i kaprysów natury, daleko od nich silniejszej i nie dającej się ujarzmić. Dlatego też w hinduizmie odnajdujemy próby "porozumienia" z niewidzialnymi siłami otaczającymi człowieka. Cechą charakterystyczną tej wielkiej religii jest brak ostrych granic między tym a tamtym światem, między ziemią a niebiosami, między człowiekiem a bóstwem. Bogowie są, co prawda, nieśmiertelni, ale w zasadzie ich zachowanie jest ludzkie. Człowiek zaś dąży do boskości i niekiedy (podczas na przykład niektórych obrzędów) jest otaczany przez innych boską czcią.
OBRZĘDY
Hindusi, mimo, ze ich bogowie nie są dosłownie ucieleśnieni zanoszą modły do wyobrażających bóstwo figur. Uważają, że przedmiot który się widzi pozwala lepiej skupić uwagę a co za tym idzie gorliwiej i skuteczniej zanosić modły. Trudno jest mówić o "sformalizowaniu" obrzędów religijnych; choć w niektórych przypadkach ceremonie są ściśle określone i kierowane, to na ogół pobożność hinduska ma wymiar bardzo indywidualny - wspólne jest pragnienie znalezienia i ujrzenia bóstwa.
Świątynie nie są, jak w religiach zachodnich miejscem zgromadzeń wiernych. To "domy bogów" w których z wielkim przepychem odtwarzany jest rozkład dnia bóstwa wraz z ceremoniami odprawianymi przez kapłanów. Utrzymanie świątyń spadało na wiernych a przede wszystkim na możnych, którzy mogli przez słone datki na świątynie szybciej przebyć cykl reinkarnacji niezbędnych do osiągnięcia doskonałości.
BOGOWIE
Bogów zna hinduizm bardzo wielu i dzieli je na wielkich (Brahma, Śiwa i Wisznu) oraz pomniejsze bóstwa a także duchy przypisane do konkretnych przedmiotów czy miejsc. Co ciekawe, panteon ten ciągle wzrasta, jako ze bogowie tworzą a ludzie odkrywają coraz to nowe swoje manifestacje, boginie wychodzą za mąż i rodzą im się dzieci... W zasadzie ubóstwione może być wszystko - od bohatera legendy, poprzez człowieka, pojęcia abstrakcyjne aż po wcielenia pradawnych bogów objawiające się raz na jakiś czas. Tryb życia hinduistycznych bogów jest przy tym również do ludzkiego zbliżony - od swoich czcicieli różnią się tylko daleko większą mocą i nieśmiertelnością.
TEOLOGIA HINDUISTYCZNA
W dziejach hinduizmu dostrzec można dwa zasadnicze wątki, często pozostające w stanie napięcia między sobą. Pierwszym, bardziej znanym na całym świecie jest wiara w przeznaczenie, ostateczność wyroków losu. Łączy się ona bezpośrednio z teorią wędrówki dusz, zgodnie z którą nieśmiertelna dusza człowieka przechodzi przez bardzo wiele kolejnych wcieleń, wstępując w różne byty - od materii nieożywionej, poprzez rośliny i zwierzęta aż do ludzi, również zróżnicowanych. Wszystko to ma jeden cel - osiągnięcie doskonałości pozwalającej na zakończenie cyklu narodzin. Właśnie ten system wierzeń wyjaśniał i usprawiedliwiał a i poniekąd był przyczyną powstania silnie rozwarstwionego społeczeństwa kastowego oraz pewnego rodzaju obojętności na niedolę drugiego człowieka przy ogólnie mocno rozwiniętej wrażliwości.
Drugim wątkiem tradycji religijnej jest sile przekonanie o konieczności wypełniania obowiązków wynikających z pozycji społecznej jednostki, swoistego "grania roli", bardzo skrupulatnie wyreżyserowanego przez tradycję. Przepisy były odmienne dla każdej kasty i obejmowały niemal wszystkie dziedziny życia, od zalotów i zawierania małżeństw począwszy, skończywszy na doborze pokarmów czy ubiorów. Taka tradycja bardzo mocno wspierała rozwój i nadawała religijną rangę podziałom kastowym.
3. HINDUIZM - 15%
to wspólna nazwa wielu religii i kultów wyznawanych głównie na Półwyspie Indyjskim. Rozmaite kulty hinduistycze wyznaje ok miliarda ludzi, co zalicz tę religię do trzeciej pod względem liczby wyznawców na świecie.
Hinduizm jest religią bez wyraźnych granic światopoglądowo-filozoficznych, które by pozwalały jednoznacznie odróżnić kulty będące jeszcze częścią hinduizmu od kultów już nie zaliczanych do tej religii.
Zasadniczo za kulty hindustyczne przyjmuje się te, które zgadzają się z następującymi tezami:
Bogów jest nieskończenie wielu, są oni jednak wszyscy emanacjami (wcieleniami) Boga wszelkiego początku czyli Brahmy. Jakkolwiek sam Brahma jest wieczny, jego wcielenia ciągle rodzą się, giną i przekształcają w inne wcielenia.
Wszystkie istoty żywe (a nie tylko ludzie) posiadają swoje indywidualne dusze, które substancjalnie nie różnią się między sobą. Dusza mrówki jest więc jakościowo taka sama jak dusza człowieka.
Dusze uczestniczą w ciągłym i nieskończonym procesie reinkarnacji czyli przechodzenia po śmierci w inne ciało.
Dusze i ciała tworzą swoistą hierarchię bytów. Za dobre uczynki dusze przesuwają się w każdym cyklu reinkarnacji w górę tej hierarchii, a za złe w dół.
Na szczycie tej hierarchii możliwe jest przerwanie cyklu reinkarnacji poprzez stopienie własnej duszy bezpośrednio z Brahmą lub którymś z jego wcieleń, co jest ostatecznym celem każdego wyznawcy hinduizmu.
Z założeń tych wynika etyka hinduistyczna, która również jest wspólna dla wszystkich kultów hinduistycznych. Etyka ta obejmuje takie pojęcia jak karma, dharma, kasta i obejmuje ona swym zasięgiem nie tylko ludzi ale także wszelkie istoty żywe.
Charaktrystyczną cechą większości kultów hinduistycznych jest też "kurs" życia jego wyznawców obejmujący obowiązek założenia rodziny, wychowania dzieci i odbycia pod koniec życia pieszej wędrówki nad Ganges lub w inne święte miejsce połączone z pratykami ascetycznymi.
Wspólny dla większości hinduistów (aczkolwiek nie dla wszystkich) jest też kult świętych krów.
Liczba kultów hinduistycznych jest ogromna (ok 10 000). Różnią się one panteonami wyznawanych bogów, sposobami ich czczenia i niektórymi założeniami filozoficzno-religijnymi. Do najbardziej popularnych zaliczają się Hata Joga, Krisznaizm, wisznuizm, śiwaizm.
Z hinduizmu wywodzą się także buddyzm, dźinizm, sikhizm i kilka innych religii, które z różnych względów nie są uznawane za kulty w pełni hinduistyczne.
Święte księgi hinduizmu to Wedy.
Koncepcje powstania świata:
1.Świat istniał zawsze, nikt go nie stworzył;
2.Świat powstał z wody;
3.Świat stworzył praczłowiek, który wykluł się z kosmicznego jaja.
Wg tej koncepcji - praczłowiek poświęcił siebie i z siebie stwarzał ludzi.
JUDAIZM
Jest religią monoteistyczną, ukształtowaną ok. 1200 lat p.n.e. i wyznawaną przez Żydów. Jej wyznawcy znajdują się na całym świecie, ale obecnie jest ich najwięcej w Izraelu - 4,7 mln i Stanach Zjednoczonych - 5,6 mln.
Podstawą judaizmu jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego nie tylko stwórcą świata, także jego stałym "nadzorcą", czy też "opiekunem". Bóg ten zawarł z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując ochronę i pomoc w zamian za podporządkowanie się nakazom Boga. Wiele innych kanonów judaizmu zmieniało się na przestrzeni wieków.
Prawo ---
Prawo żydowskie (halacha) reguluje życie wyznawcy judaizmu tak szczegółowo, że trudno oddzielić wyznawanie religii od zajęć doczesnych. Jego podstawą jest Pięcioksiąg mojżeszowy (Tora), zinterpretowany w części halachicznej Talmudu. Talmud dzieli halachę na 613 przykazań (micwot): 248 nakazów i 365 zakazów. Halacha była wykładana w ogromnej literaturze kazuistycznej w której do komentarzy dodawano następne komentarze. Za najpełniejszą powszechnie uznawaną kodyfikację uważa się Szulchan Aruch sefardyjskiego rabina Józefa Karo z XVI wieku, w wersji uzupełnionej dla Aszkenazyjczyków przez Mojżesza Isserlesa. Niższego rzędu wskazówkami są responsy cieszących się autorytetem rabinów, którzy jednak często wydając odmienne orzeczenia powodowali zajadłe spory.
Życie ortodoksyjnego żyda powinno wyglądać w sposób następujący:
- OBRZEZANIE - W 8 dniu po narodzinach chłopiec powinien być obrzezany. W ceremonii uczestniczy mohel (dokonujący operacji), sandak (osoba trzymająca dziecko na kolanach - jest to ktoś w rodzaju ojca chrzestnego), rodzice, zaproszeni goście oraz prorok Eliasz, dla którego stoi specjalny fotel. Po operacji mohel oznajmia: "Imię jego w Izraelu będzie X, syn Y". W pierwszy piątek po narodzeniu rodzice winni wydać uroczysty posiłek (Szalom Zachar). Za synów pierworodnych powinien być złożony okup. Matka dziecka jest nieczysta rytualnie przez 7 dni po urodzeniu chłopca, a przez 14 po urodzeniu dziewczynki. Obrzezanie to judaistyczny odpowiednik chrztu.
- Dziewczynkę od 12 roku życia, a chłopca od 13 uważa się za dorosłych, tzn. nałożony jest na nich obowiązek przestrzegania halachy.
- HALACHA ogranicza kontakty między osobami różnej płci: zakazuje mężczyznom zwracać uwagę na urodę kobiet, wąchać ich perfum, słuchać ich śpiewu. Zakazane jest przebywanie dwóch osób różnej płci w zamkniętm pokoju (jichud), z wyjątkiem męża z żoną, rodzica z własnym dzieckiem, osoby dorosłej z dziewczynką do 3 roku życia lub chłopcem do 9 roku życia. Zakazana jest także masturbacja i stosunki homoseksualne.
- Osoba na łożu śmierci powinna wyznać swoje grzechy. Dokuczanie takiej osobie, denerwowanie jej uważane jest za równe z morderstwem. Istnieje obowiązek czuwania przy konającym. Widząc oznaki śmierci obecni rozdzierają szaty i wołają: "Bądź błogosławiony Sędzio pełen prawdy".
- W ciągu dnia Żyd powinien odmówić trzy razy modlitwy: szacharit rano, minchę po południu i maariw wieczorem. Głównym składnikiem modłów są błogosławieństwa Szemone Eszre, które należy odmawiać stojąc twarzą do Jerozolimy oraz Szema ("Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem - Panem jedynym"). W skład modłów wchodzą także fragmenty biblijne. Pory odmawiania modlitw, choć ściśle określone halachicznie, nie zawsze są przestrzegane przez chasydów, którzy uważają, że modlitwa powinna wynikać z przeżyć duchowych.
- Obowiązek święcenia soboty (SZABAT) wynika z Dziesięciu Przykazań. Judaizm uważa go za specjalny dar Boga dla narodu żydowskiego, którego poganinowi nie wolno świętować pod karą śmierci. W tym dniu każdy żyd dostaje od Boga drugą duszęW trakcie szabatu nie wolno wykonywać codziennych prac, a spis zajęć zabronionych jest bardzo obszerny: obejmuje zakaz podróżowania oraz zapalania ognia, (np. papierosów, świec, kominka i kuchenki gazowej, a także używania urządzeń elektrycznych, np. telefonów, żarówek, komputerów, wind, dzwonków elektrycznych).
- Centrum życia wspólnoty jest synagoga. Synagogi ortodoksyjne mają bardzo różnorodny wygląd, ale pewne cechy wspólne. Panuje zasada segregacji płci (mechica), co w praktyce oznacza, że parter jest zarezerwowany dla mężczyzn, a galeria na piętrze - babiniec - dla kobiet. W centrum znajduje się podium - bima, a na ścianie zorientowanej w kierunku Jerozolimy - arka ze zwojami Tory
